ไม้ต้นนี้ จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกันกับ ปาหนันหอม โดยพบขึ้นทั่วไปตามป่าดิบชื้นทางภาคใต้ ที่ระดับความสูงตั้งแต่ 100-400 เมตร ขึ้นไป ส่วน "ปาหนันอ่างฤาไน" พบขึ้นจากแหล่งเดียวกัน และมีขึ้นตามป่าในภาคอื่นบ้างประปราย ซึ่งไม้ในตระกูลนี้จะมีดอกในช่วงระหว่างเดือนเมษายน ต่อเนื่องไปจนถึงเดือนกรกฎาคมของทุกปี มีลักษณะเด่นคือ เวลามีดอกจะส่งกลิ่นหอมในตอนกลางคืนเป็นที่ชื่นใจมาก เป็นไม้ที่สามารถปลูกประดับในพื้นที่รำไรได้ โดยเฉพาะปลูกในบริเวณบ้านด้านเหนือลม หรือปลูกใกล้ๆกับหน้าต่างห้องนอน เมื่อถึงฤดูกาลมีดอกตอนกลางคืนจะส่งกลิ่นหอมให้ลมพัดโชยเข้าสู่ห้องนอนทำให้รู้สึกเป็นธรรมชาติดียิ่งนัก

ปาหนัน อ่างฤาไน เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูงระหว่าง 2-5 เมตร แตกกิ่งก้านน้อย เป็นพุ่มโปร่ง เปลือกต้นเป็นสีน้ำตาลคล้ำ เรือนยอดเป็นรูปกรวยคว่ำ เนื้อไม้เหนียว ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับเป็นรูปขอบขนาน ปลายและโคนใบแหลม สีเขียวสด

ดอก ออกเป็นดอกเดี่ยวๆตามซอกใบ หรือออกเหนือรอยแผลใบ มีกลีบดอก 3 กลีบ ดอกห้อยลง ก้านดอกใหญ่และยาว มีกลีบเลี้ยงรูปไข่ปลายแหลมสีเขียวสด เนื้อกลีบดอกหนา เมื่อแรกบานจะเป็นสีเหลือง จากนั้นจะเปลี่ยนเป็นสีขาวอมเหลือง กลีบดอกเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือรูปหอก ดอกมีกลิ่นหอมแรงตั้งแต่ พลบค่ำต่อเนื่องไปจนถึงเช้าตรู่วันรุ่งขึ้น จากนั้นกลิ่นจะจางหายไปดอก เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2-2.5 ซม. ดอกออกช่วงฤดูร้อนตั้ง แต่เดือนเมษายน ไปจนถึงเดือนกรกฎาคมทุกปี "ผล" เป็นกลุ่ม มีผลย่อย 4-8 ผล เปลือกผลเรียบ เมื่อแก่จะเป็นสีเหลืองอมเขียว มีเมล็ด 1 เมล็ด

การขยายพันธุ์ ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด และตอนกิ่ง

การปลูก ปลูกได้ในดินทั่วไป ซึ่งนอกจากสามารถปลูกในพื้นที่รำไรได้ ปลูกลงกระถางมีดอกได้ รดน้ำเช้าเย็น บำรุงปุ๋ยคอกสลับกับปุ๋ยสูตร 16-16-16 เดือนละครั้ง จะทำให้มีดอกสวยงามและส่งกลิ่นหอมเป็นที่ชื่นใจ เมื่อถึงฤดูกาลมีดอก

หมายเหตุชื่อ "ปาหนันอ่างฤาไน" ค้นในบันทึกพันธุ์ไม้ไทยไม่พบ แต่จากลักษณะดอกต้นและใบเหมือนกับปาหนันหอมทุกอย่าง จึงเชื่อว่าน่าจะเป็นปาหนันหอมชนิดหนึ่ง
ที่มาข้อมูล:คอลัมน์นายเกษตร นสพ ไทยรัฐ